logo Sanofi
MENU
  1. Faqja kryesore
  2. Pagjumësia
  3. Pagjumësia dhe keqpërdorimi i substancave psikoaktive

Pagjumësia dhe keqpërdorimi i substancave psikoaktive

Keqpërdorimi i substancave psikoaktive, jo për qëllime mjekësore, lidhet me problemet e shumta shëndetësore, duke përfshirë pagjumësinë. Keqpërdorimi i substancave, në fakt, mund të shkaktojë çrregullimin e gjumit, kurse ato, nga ana e vet, mund ta përbëjnë faktorin e mbajtjes së keqpërdorimeve ose të rifillimit të keqpërdorimit pas periudhës së abstinencës.

 

Pasojat akute të substancave psikoaktive në një masë të madhe varen nga llojet e substancës së përdorur. Disa substanca, siç është për shembull, heroina, e shkaktojnë dremitjen, duke përfshirë jo vetëm përgjumjen e tepërt gjatë ditës dhe rënien e shpejtë në gjumë (perudha më e shkurtër e zënies së gjumit), por edhe ndryshimin në kontinuitetin e fjetjes, në pjesën tjetër të natës, bashkë me numrin e shtuar të zgjimeve nga gjumi. Pasojat e përdorimit kronik, megjithatë, janë të ngjashme në mesin e substancave të ndryshme, dhe i karakterizon zgjatja e periudhës së rënies në gjumë, koha e gjithsej e shkurtuar e fjetjes, shtimi i numrit të zgjimeve nga gjumi gjatë natës, zvogëlimi i gjumit të thellë dhe faza REM e gjumit. Edhe pushimi i përdorimit ose abstinencës nga substancat psikoaktive e shkakton dukurinë me pasoja të ngjashme, me dallimet të cilat varen nga sasia e substancës së përdorur, kohëzgjatja e keqpërdorimit dhe periudha e abstinencës. Simptomet e pushimit të përdorimit e përfshijnë zgjatjen e periudhës së dremitjes, kohën gjithsej të shkurtuar të fjetjes dhe, shpesh, thellimin e fazës REM të gjumit. Nëse abstinenca zgjat, parametrat e fjetjes zakonisht ndryshojnë në vlera bazale, edhe se disa ndryshime (si për shembull çrregullimet e fazës REM të gjumit) mund të zgjasin një periudhë më të gjatë kohore. Në disa situata, shënimet polisomnografike nuk pajtohen me atë që e paraqesin pacientët. Për shembull, te abstinenca e përhershme nga kokaina, përkundër përmirësimit subjektiv të cilësisë së gjumit, të dhënat polisomnografike flasin për vazhdimin e ndryshimeve gjatë fjetjes, me periudhë të zgjatur të dremitjes, me shkurtimin e kohës së përgjithshme të fjetjes dhe gjumit të thellë. Vazhdimi i çrregullimit të fjetjes në periudhën e abstinencës ka rëndësi të domosdoshme, sepse e përbën faktorin e rrezikut i cili përsëriti më vonë do të fillojë keqpërdorimin.

 

Por, gjatë viteve të fundit, po paraqitjen gjithnjë e më shumë dëshmi që keqpërdorimi i substancave psikoaktive nuk shkakton vetëm efekte negative ndaj gjumit, por mund të lidhet ose  është faktor i rrezikut për ndryshimin e përgjithshëm të ritmit cirkadial. Personat të cilët në mënyrë kronike i keqpërdorin substancat psikoaktive, tregojnë, në fakt, edhe ndryshime në ritmin cirkadial. Pacientët e këtillë me rastin e ekzaminimit e paraqesin ritmin e parregullt gjumë-gjendje e zgjuar, me tendencë të shtyrjes progresive të momentit të rënies në gjumë, i cili krijohet më vonë gjatë natës, duke e shkaktuar „çrregullimin e fazës së vonshme të gjumit“. Me kohë ky çrregullim shpesh përkeqësohet dhe keqpërdorimi i substancave psikoaktive mund të zgjatë tërë natën. Pacienti i cili i keqpërdor substancat psikoaktive shpesh e ka hronotipin e hutit,  domethënë kryesisht është aktiv në mbrëmje, me tendencë që të bjerë në gjumë vonë.

Shumë studime për efektet e keqpërdorimit të substancave psikoaktive në ritmin cirkadial kanë të bëjnë me ata që e keqpërdorin alkoolin: është dëshmuar supresioni i tajitjes së melatoninës 2-3 orë pas tretjes së alkoolit. Studimet e tjera kanë dëshmuar efekt hipotermik të alkoolit gjatë ditës dhe hipertermik gjatë natës. Ky efekt do të mund të bënte ndryshim në kontrollin e ritmit cirkadial ose ndikimin direkt të alkoolit në termorregullim. Keqpërdorimi kronik i alkoolit e shkakton inversionin e formularit të tajitjes së melatoninës, me nivelin e shtuar gjatë ditës dhe me nivelet e zvogëluara gjatë natës. Kjo lakore inverte e tajitjes së melatoninës, të cilës i mungon vlera fiziologjike kryerëse gjatë natës, mund të kontribuojë  në shtyrjen ose parandalimin e rënies në gjumë në kohë të zakonshme. Prandaj, vënia e çrregullimit të fjetjes në një kontekst më të gjerë të ndryshimit në ritmin cirkadial, e mundëson identifikimin e faktorëve të cilët mund të kontribuojnë në fillimin e keqpërdorimit të substancave psikoaktive ose të cilat e përshpejtojnë rifillimin e keqpërdorimit.

 

Shërimi i çrregullimit të fjetjes gjatë ndërprerjes së përdorimit të substancave psikoaktive

 

Të dhënat nga literatura për llojin e shërimit farmakologjik të cilin duhet zbatuar për çrregullimet e fjetjes në periudhën e ndërprerjes së përdorimit të substancave psikoaktive dhe për efikasitetin e tij janë të kufizuara.  Përgjithësisht shkencëtarët pajtohen rreth faktit se është mirë të shmanget, nëse kushtet klinike këtë e lejojnë, dhënia e barnave për fjetje, që të parandalohet krijimi i varësisë së re, më të ndryshme. Te personat të cilët në mënyrë kronike e keqpërdorin alkoolin mund të jenë të dobishme strategjitë e sjelljes (siç është reduktimi i kohës së qëndrimit në shtrat, shmangia e kushtëzimit dhe e mendimeve negative që kanë të bëjnë me momentin e shkuarjes në shtrat ose në dhomë të gjumit, aplikimi i rregullave të higjienës së gjumit) dhe marrja e melatoninës. Përveç kësaj, ekzistojnë dëshmi se efektet e ndërprerjes së menjëhershme të përdorimit të kanabisit mund të anulohen me përdorimin e zolpidemit.

 

 

 

Referencat: